మానవ సంబంధాల ఆవిష్కర్త ‘హృషికేష్ ముఖర్జీ’

Posted on August 26, 2018

ఆయనో మధ్య తరగతి కుటుంబంలో జన్మించాడు, ఆయన పెరిగింది కూడా మధ్యతరగతి కుటుంబాలూ, స్నేహితుల మధ్యే అందుకే ఆయన రూపొందించిన సినిమాల్లో మధ్య తరగతి మండహాసాలూ, కోపాలూ, సున్నిత అనుబంధాలూ వెల్లివిరుస్తాయి. సున్నితమయిన హాస్యం తో సరళ మయిన చిత్రీకరనలతో ఆయన సినిమాలు ఒక తరాన్ని అలరించాయి. అతంత సాధారణ మయిన సినిమాలుగా కనిపించే ఆయన సినిమాలలో ఆయన మానవ సంబంధాల్ని  హృ ద్యంగానూ ఆవిష్కరించారు.1957 నుంచి దాదాపు రెండు దశాబ్దాల పాటు హిందీ సినిమాల్లో తనదయిన ప్రత్యేక ముద్రను చాటిన హృదయ దర్శకుడు  హృషికేష్ ముఖర్జీ, అతి తక్కువ నిర్మాణ వ్యయంతో కుటుంబ జీవనం మనుషుల మనస్తత్వాలు వారి నడుమ నెలకొనే సంబంధాల ఆధారంగా ఆయన సినిమాలు రూపొందాయి. అవి ఒక కల్ట్ సినిమాలుగా నిలిచిపోయాయి. ఒక వైపు వ్యాపార సినిమాలు మరోవైపు కళాత్మక ఆర్ట్ సిన్మాలు వస్తున్న కాలంలో  హృషికేష్ ముఖర్జీ మధ్యేవాద సినిమాలుగా అర్థవంతమయిన సినిమాల్ని నిర్మించి ఒక ఒరవడిని ఏర్పరిచారు.సినిమా రంగంలో అందరిచేతా  హృశీదా  గా ఆప్యాయంగా పిలువబడ్డ ఆయన ఎక్కడా సినిమాకు సంబంధించిన శిక్షణ పొందలేదు. అసలు సినిమాలకు రావాలనే కోరికా వున్నవాడు కాదు. తను మొదట గణితం, విజ్ఞాన శాస్త్ర ఉపాధ్యాయుడిగా తన జీవితం ఆరంభించారు. కాని మనసులో ఎక్కడో కేమరామన్ కావాలనే కోరిక వుండేది. మొదట లాబ్ లో సహాయకుడిగా పనిచేయమంటే చేరిపోయాడు. అయితే పువ్వు ఎక్కడున్నా పరిమలిస్తుందన్నట్టు హృషికేష్ ముఖర్జీ సినిమా ఎడిటింగ్ లో ఆసక్తి కనబరుస్తూ ఎడిటర్కి సహకరించడం మొదలుపెట్టాడు. హృషికేష్ ముఖర్జీ చూపే ఉత్సాహం, ఇచ్చే సలహాలు చూసిన సుప్రసిద్ధ దర్శకుడు నీకు చేయగలననే విశ్వాసం వుంటే తన సినిమాను ఎడిట్  చేయమన్నాడు. న్యూధిఏటర్స్ బి.ఎన్.సర్కార్ వద్ద అనుమతి తీసుకొని హృషికేష్ ముఖర్జీ తన ఎడిటర్ కారీర్ ను ఆరంభించాడు. అట్లా ఆయన మొదటి సినిమా ‘తథాపి’ ఆర్థికంగా విజయవంతమయింది. కాని హృషికేష్ ముఖర్జీ చదువు కొనసాగించడానికి తిరిగి వెళ్ళాడు. కాని బిమల్ రాయ్ బాంబే వెళ్తూ ఉండడంతో బిమల్ దా వెంట హృషికేష్ ముఖర్జీ కూడా బాంబే తరలి వెళ్ళాడు. 195 3 లో ‘దో భిగా జామీన్’. 195 5 లో దేవదాస్ సినిమాకు బిమల్ రాయ్ సినిమాలకు సహాయ దర్శకుడిగా, ఎడిటర్గా పని చేసాడు. అట్లా బిమల్ రాయ్ సినిమాలకు మధుమతి దాకా పనిచేసాడు హృషికేష్ ముఖర్జీ. మధుమతి లో హీరో గా పనిచేసిన దిలీప్ కుమార్ హృషికేష్ ముఖర్జీ లోని ప్రతిభ ను గమనించి స్వంతంగా సినిమా డైరక్ట్ చేయమని సూచించాడు. ఒప్పించాడు కూడా. మనిషి పుట్టుక, పెళ్లి, మరణం లను సబ్జెక్ట్ గా తీసుకొని సినిమా తీయాలని దిలీప్ కుమార్ ప్రతిపాదించడం తో అది నడవదని మొదట హృషికేష్ ముఖర్జీ అభిపాయ పడ్డారు. నువ్వు స్క్రిప్ట్ రాసి దర్శకత్వం వహిస్తే తాను హీరో గా చేస్తానని అనడంతో ‘ ముసాఫిర్’ సినిమా రూపొందింది. మూడు కథల సమాహారంగా రూపొందిన ముసాఫిర్ జాతీయ అవార్డును అందుకుంది. దిలీప్ కుమార్ తో మొదలయిన హృషికేష్ ముఖర్జీ దర్శకత్వ కారీర్ లో ఆనాటి స్టార్లు అనేకమంది తో అలవోకగా సినిమాలు తీసాడు. ఆహ్సోక్ కుమార్, రాజ్ కపూర్, దిలీప్ కుమార్, బలరాజ్ సహానీ, సునీల్ దత్, రాజేష్ ఖన్నా, అమితాబ్  బచ్చన్, ధర్మేంద్ర. అమోల్ పాలేకర్ లాంటి వాళ్ళతో ఆయన సినిమాలు రూపొందాయి. సెట్ మీద హృషికేష్ ముఖర్జీ చాలా ఖత్తిన్గా ఉండేవాడు. నటులకు సెట్స్ మీదికి వచ్చేంతవరకు సీన్ ఏమిటో చెప్పేవాడు కాదు. కథా కథనాలు ముందే తెలిస్తే నటుల్లో స్పాంటేనిటీ పోతుందని ఆయన అభిప్రాయ పడేవారు. తన ఆలోచనల్లో ఒక పాత్ర రూపొందిన తర్వాత నటులను వాటికి అనుగుణంగా మలుచుకోవడం నా పద్దతి అనేవారయాన. అంతే కాదు తన పద్ధతి తో అప్పటికి హిందీ సినిమాల్లో హీరో అంటే ఇట్లా ఉండాలన్న సూత్రాల్ని మార్చి తిరగ రాసాడు హృషికేష్ ముఖర్జీ. సరికొత్త లక్షణాలతో హిందీ హీరో ను రూపొందించిన దర్శకుడు హృషికేష్ ముఖర్జీ.

30 సెప్టెంబర్ 1922 న కలకత్తా లో జన్మించిన హృషికేష్ ముఖర్జీ  తన సినీ కారీర్ మొత్తం మీద నవ్య సినిమా ఉద్యమానికి గొప్ప సానుకూలతను ప్రకటించారు. సంఘీభావంతో వున్నారు. సత్యజిత్ రే, రిత్విక్ ఘటక్ సిన్మాలంటే అమితంగా ఇష్టపడ్డ హృషికేష్ ముఖర్జీ కి పూనా ఫిలిం ఇన్స్టిట్యుట్ తో మంచి సంబంధాలుండేవి. బసు చటర్జీ, మని కౌల్ లాంటి దర్శకులకు ఎంతో ప్రోత్సాహాన్ని అందించారాయన. మధుమతి లాంటి సినిమాల్లో రిత్విక్ ఘటక్ తో కలిసి పని చేయడం తో పాటు ఘటక్ రూపొందించిన ‘ జుక్తీ తక్కో అవుర్ తప్పో’, మని కౌల్ తీసిన ‘ సతాసే ఉడతా ఆద్మీ’, సాయీద్ మీర్జా తెసిన ‘ అరవింద్ దేశాయ్ కి అజీబ్ దాస్తాన్’ లాంటి సినిమాలకు ఆర్ధిక సాహయం అందించడంలో హృషికేష్ ముఖర్జీ పాత్ర గొప్పది. హృషికేష్ ముఖర్జీ జాతీయ ఫిలిం సెన్సార్ బోర్డ్ చైర్మన్ గానూ, ఫిలిం డెవెలప్ మెంట్ కార్పోరేషన్ చైర్మన్ గా కూడా పని చేసారు. ముసాఫిర్ (1957), మొదలు (1998)   దాకా ఆయన 7 జాతీయ అవార్డులు, 1999 దాదా సాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు అందుకున్నారు. 2001 పద్మ విభూషణ్, ఎన్ టి ఆర్ జాతీయ అవార్డును అనుడ్కున్నారు. ఆయన తీసిన అనురాధ బెర్లిన్ అంతర్జాతీయ చిత్రోత్సవానికి నామినేట్ అయింది. అంతే కాదు హం హిందుస్తానీ, తలాష్, దూప్ చావున్, రిష్తే , ఉజాలాకి ఓర, అగర ఐసా హోతే లాంటి టీవీ సీరియల్స్ కూడా రూపొందించారు.

హృషికేష్ ముఖర్జీ ఆగస్ట్ 27, 2006 లో తీవ్రమయిన అనారోగ్యం తో ముంబై లీలావతి హాస్పిటల్ లో మరణించారు. కలకత్తా నుంచి బాంబే వచ్చి తన దయిన ఒక ఒరవడిని ఏర్పరచి పెద్ద వ్యాపార హీరో లతో సున్నితమయిన సాదారణమయిన పాత్రలను ధరింప చేసి hindi హీరో లక్షణాలను తిరగ రాసిన మంచి దర్శకుడు హృషికేష్ ముఖర్జీ .

హృషికేష్ ముఖర్జీ కొన్ని గొప్ప సినిమాలు:

‘ఆనంద్’ :  ‘మరణం ఒక క్షణం’ నా తీవ్రమయిన వ్యాధి తో ఎప్పుడో ఆర్నెల్లకు వచ్చే aa క్షణం గురించి వ్యాకుల పదే కంటే మరి ఈ ఆర్నెల్లలో జీవించనున్న వేలాది లక్షలాది క్షణాల సంగతేమిటి. ‘జబ్ తక్ జిందా హూ తబ్ తక్ మరా నహీ, జబ్ మర్ గయా సాలా మై హీ నహీ ‘

అంటూ జీవితాన్ని ఆనందంగా జీవించడమే ముఖ్యం అంతే కాదు తన చుట్టూ వున్న వాతావరణాన్ని సంతోషంగా ఉండడమే అసలయిన జీవితం అన్న అంశాన్ని గొప్ప గా ఆవిశాకరించిన సినిమా ఆనంద్. బడ బడ మాట్లాడుతూ సాగే ఆనంద్ ఒక పక్క, అంతర్ముఖుడయిన డాక్టర్ భాస్కర్ మరోపక్క ఇద్దరినడుమా సాగే కథే ఆనంద్. తీవ్రమయిన అనారోగ్యం తో వున్న ఆనంద్ సరదాగా బతుకును గడపడానికి ఇష్టపడతాడు. గంభీరంగా వుండే భాస్కర్ ఆనంద్ ను నియంత్రించే పయత్నం చేస్తూ విఫలం చెందుతూ ఉంటాడు. రాజేష్ ఖన్నా పోషించిన ఆనంద్ పాత్ర హిందీ సినిమాల్లో ఎన్న దగిన గొప్ప పాత్ర. ఈ సినిమా నిర్మించాలని తన దగ్గరి మిత్రుడు రాజ్ కపూర్ అనారోగ్యం పాలయినప్పుడు తట్టు కోలేక రూపొందిందని దర్శకుడు హృషికేష్ ముఖర్జీ చెప్పుకున్నాడు.

‘సత్యకాం’: దేశ విభజన తర్వాత కాలం నాటి కథ ఇది. నిజాయితీ పరుడయిన సత్యప్రియ ఆచార్య జీవిత చిత్రమిది. అవినీతికి వ్యతిరేకంగా నిలబడ్డ సత్యప్రియ జీవితంలో ఎదుర్కొన్న కష్టాలూ, తక్కువ కులం అమ్మాయిని పెల్లదినందుకు ఎవరూ అంగీకరించని స్థితి, అతని  అకాల మరణం మొత్తం సినిమా స్వాతంత్రానంతర భారత్ ను అద్దంలో చూపిస్తుంది. హీరో ధర్మేంద్ర చలన చిత్ర జీవితంలో గొప్ప సినిమా గా నిలిచింది. జాతీయ అవార్డును అందుకుంది.

‘అనారి’ : చిత్రమయిన పరిస్థితుల్లో ఇరుక్కుపోయిన ఒక అమాయకుడి కథ ఇది. ప్రధాన పాత్రధారి రాజ్ కపూర్ లో కనిపించే అమాయకత్వం తో పాటు ఆయనకీ నూతన్ కూ నడుమ కుదిరిన కెమిస్ట్రీ గొప్పగా వుంటుంది.

‘అనురాధ’ : గాయకురాలు కావాలని కళలు గానే ఒక అందమయిన అమ్మాయి సేవా  తత్పరుదయినా ఒక డాక్టర్ ను పెళ్ళాడి ఆయనతో పాటు సేవలో నిమగ్నమవుతుంది. కాని తాను తన భవిష్యత్తును నిర్ణయించుకునే స్థితి మరోసారి వస్తుంది. ఆ సంక్షోభమే ఈ సినిమా. బలరాజ్ సహానీ, లీలా నాయుడు ల గొప్ప నటన తో అనురాధ అజరమరమయింది.

‘ఖూబ్ సూరత్’: అందమయిన రేఖ అభినయం, గుల్జార్ అందమయిన సంభాషణలు మంచి హాస్యం తో కూడిన ఖూబ్సూరత్ లో సున్నిత హాస్యం గొప్పగా పండి ఆద్యంతం అలరిస్తుంది. కథ సాగిన రీతి కూడా ప్రేక్షకుల్ని విపరీతంగా ఆకట్టుకుంటుంది.

‘అభిమాన్ ‘ : గాయకులయిన ఒక జంట చుట్టూ సాగే ఈ సినిమా మనిషుల్లో వుండే  ప్రతిభ, దాని పర్యవసానంగా పెల్లుబికే ఈర్షా అసూయ ఫలితంగా ధ్వంసం అయ్యే అనుబంధాలూ మంచి సంగీత నేపధ్యంలో ఆవిష్క్రుతమవుతాయి. గాయకుదయినా సుదీర్ ఓ పల్లెలో పాటలు పాడే అమ్మాయిని పెళ్ళాడి పట్నం తీసుకు వస్తాడు. ఆమె పాడడం మొదలు పెట్టింతర్వాత ఆమె ప్రతిభకు విశేష ఆద్ద్రణ లభించడం తో సుదీర్లో అసూయ అస్థిరత పెరిగి వారి దాంపత్య ఈవితానికే విఘ్నం కులుగుతుంది. ఫలితంగా ఆమె మానసిక స్థిరత్వం కోలోతుంది. ఆద్యంతం టచ్చింగ్ గా సాగే అభిమాన మంచి పాటలు మాటలతో గొప్ప గా సాగుతుంది. అమితాబ్, జయ భాడురి ప్రధాన పాత్రధారులు.

‘గోల్ మాల్’ : నేటికి కూడా hindi సినిమా రంగంలో వచ్చిన అద్భుతమయిన కామెడి స్క్రీన్ ప్లే కలిగిన సినిమాగా పేరు తెచ్చుకుంది. కామికల్ క్లాసిక్ గా చెప్పుకోవచ్చు.

‘చుప్కే చుప్కే’ : హిందీ సినిమాల్లో కుటుంబ హాస్య చిత్రాల ఒరవడికి పాదులు వేసిన సినిమా ఇది. ఆద్యంతం రెఫ్రెషింగ్ గా వుండి అలరిస్తుంది. చిర కాలం గుర్తుందడి  పోతుంది.

ఇంకా మిలి, గుడ్డీ. నమక్ హరం, అనుపమ లాంటి సినిమాలు దర్శకుడు హృషికేష్ ముఖర్జీ భావుకతకు చలన చిత్ర ప్రతిభకు నిదర్శనంగా నిలిచిపోతాయి